آناتومی دستگاه تناسلی زنان:
دستگاه تولید مثل انسان برای تولید و اتصال سلول های تخمک (زن) و اسپرم (مرد) اختصاص یافته است.
دستگاه تولید مثل زن همچنین برای تغذیه و حفاظت تخم بارور در طی دوره حاملگی 9 ماهه اختصاصی شده است.
تکامل دستگاه تناسلی در رحم آغاز می شود. اما رسیدگی (بلوغ) دستگاه تولید مثلی تا بزرگسالی به تاخیر می افتد.
در سنین 45 تا 60 سالگی باروری به تدریج کاهش می یابد و به یائسگی(توقف دائمی قاعدگی) در زمان ختم می شود.
غدد جنسی زن(تخمدان ها) و مرد(بیضه ها) هستند. این غدد در طی هفته 5 جنینی تشکیل می شوند.
-دستگاه تناسلی زنان از دو بخش اندام های خارجی و داخلی تشکیل شده است.
اندام های خارجی تولید مثل:
اندام های خارجی که به طور خلاصه فرج یا ولو نامیده می شود، در تحریک جنسی نقش داشته و یک عامل برای حفاظت بدن از مواد خارجی ایجاد می کند. این اندام های خارجی شامل: پوبیس، لب های بزرگ، لب های کوچک، کلیتوریس، پرده بکارت وسیتبول و غدد وسیتبول است.
پوبیس یک بالشتک پر از چربی است که بالای لب ها قرار گرفته است. پس از بلوغ، پوست این ناحیه با موهای متعددی پوشیده می شود. در زنان این موها به صورت مثلث توزیع می شود.
لب های بزرگ، همتای کیسه بیضه در مردان است. این ساختارها از لحاظ ظاهری با هم تفاوت دارند که به میزان چربی آن ها بستگی دارد. سطح خارجی از مو پوشیده شده و سطح داخلی فاقد مو هستند و غنی از غدد هستند.
لب های کوچک، چین های بافتی نازکی هستند که در سمت داخل لب های بزرگ قرار گرفته اند. اندازه آن ها در افراد مختلف متغیر بوده، طول آن ها بین 2 تا 10 سانتی متر است.
لب های کوچک از بافت همبند تشکیل شده است و عروق زیادی دارد. پایانه های عصبی متعددی دارد و بی نهایت حساس است.
کلیتوریس، اندام شهوانی اصلی در زنان است. این عضو همتای نعوظی آلت در مردان است و بالای مجرای ادرار قرار گرفته است. طول آن به ندرت از 2 سانتی متر تجاوز می کند.
منفذ مهبل توسط پرده بکارت احاطه شده است که پس از پاره شدن توسط پاپی های گردی جایگرین می شود.
پرده بکارت در زنان بالغ غشایی با ضخامت متغیر است که ورودی واژن را کما بیش به طور کامل احاطه می کند. ورودی آن قطر متغیر دارد که از سر سوزن تا یک یا حتی دو انگشت فرق می کند.
پرده بکارت سوراخ نشده وضعیت نادری است که در آن سوراخ واژن کاملا مسدود شده و در نتیجه، احتباس خون قاعدگی روی می دهد.
این پرده طی اولین مقاربت در نواحی متعددی پاره می شود. سایر دخول ها مانند تامپون ها که در طی قاعدگی بکار می روند ممکن است پارگی های مشابه ای را ایجاد نمایند.
اندام های داخلی تولید مثل:
اندام های تولید مثلی داخلی زنان، سلول های تولید مثلی را تولید و آزاد کرده و تخم را به محل احتمال لقاح هدایت می کند و محیط مناسبی برای لانه گزینی، رشد و تولد جنین فراهم می سازد.
واژن یک لوله غشایی-عضلانی توخالی است که از فرج تا رحم کشیده شده است و بین مثانه از قدام و رکتوم از خلف قرار گرفته است.
در حالت طبیعی، دیوارهای قدامی-خلفی واژن باهم در تماس هستند. طول آن بسیار متغیر است ولی معمولا دیوارهای قدامی و خلفی به ترتیب 6 تا 8 سانتی متر و 7 تا 10 سانتی متر طول دارند.
واژن عروق خونی فراوانی دارد و از شریان رحمی و رکتال میانی و لگن خون می گیرد.
مخاط مهبل یا واژن توسط فلور باکتریال پر شده است و PH طبیعی 4.5 – 3.5 است. سطح داخلی واژن از چین خوردگی های کوچکی تشکیل شده است که قابلیت اتساع زیادی به واژن می دهد.این چین ها با افزایش سن در طی سال های یائسگی و پس از یائسگی کاهش می یابد.
دهانه رحم یا سرویکس:
دوکی شکل بوده در انتها به منافذ کوچکی (سوراخ های داخلی و خارجی) باز می شود.
دهانه رحم حدود 2 تا 3 سانتی متر طول دارد. تولید ترشحات دهانه رحم، تحت تاثیر هورمون هاست. این تولید از ترشحات فراوان شفاف و رقیق در حوالی تخمک گذاری تا ترشحات اندک و غلیظ در مرحله بعد از تخمک گذاری یک چرخه متغیر است.
رحم:
رحم در حفره لگنی بین مثانه و رکتوم قرار دارد. تقریبا تمام دیواره خلفی رحم توسط صفاق احشایی پوشیده شده است.
رحم شبیه یک گلابی پهن و مسطح است و از 2 قسمت عمده ولی نامساوی تشکیل شده است. یک بخش فوقانی و مثلثی شکل به نام بدنه و یک بخش تحتانی و استوانه ای شکل به نام سرویکس که به درون واژن برآمده است.
بیشتر قسمت توده رحم از عضلات تشکیل شده است.
سطوح داخلی رحم(قدام و خلف) تقریبا در تماس با یکدیگر قرار دارند.
طول رحم در زنان بدون زایمان و بزرگسال 6تا 8 سانتی متر است که این میزان در زنان چندزا به 9 تا 10 سانتی متر می رسد. رحم به طور متسط 60 گرم وزن دارد.
تنه رحم به چند ناحیه متفاوت تقسیم می شود:
-ناحیه داخلی که آندومتر است.
-ناحیه میانی یا عضلانی که میومتر است.
-لایه خارجی که بعنوان سروز خوانده می شود.
وظیفه اصلی رحم، محیط مناسب برای رشد و نمو جنین است.
بخش عمده رحم از میومتر(عضلانی) تشکیل یافته است که شامل رشته های عضلانی صاف درهم تنیده است و ضخامت آن 1.5 تا 2.5 سانتی متر است.
حفره آندومتر، از سلول های استوانه ای تشکیل یافته و دارای غدد است. این سطح در هر ماه ریزش می کند(قاعدگی) و دوباره بازسازی می شود و فضا را برای احتمال بارداری در هر ماه آماده می کند.
لوله های رحمی یا فالوپ:
این لوله های پرپیچ و خم از 8 تا 14 سانتی متر از شاخ های رحم امتدا یافته است و از هر طرف به تخمدان می رسد. عملکرد آن ها شامل گرفتن تخمک، تامین محیط فیزیکی جهت لقاح، انتقال و تغذیه تخمک باور شده است.
سطح داخلی لوله ها مژک دار است که با حرکت خود باعث انتقال تخمک می شود.
تخمدان ها:
اندازه تخمدان ها با یکدیگر و همچنین بین زنان مختلف به شدت متفاوت است.(3*3*5)
تخمدان شامل دو بخش مرکزی و محیطی است.
اندازه تخمدان ها با هورمون ها و سن و چرخه قاعدگی تغییر می کند.
تخمدان ها، سلول تخم و هورمون ها(استروژن و پروژسترون) را تولید می کند.
به طور طبیعی تخمدان ها در لگن هر کدام در یک طرف رحم قرار دارند و به وسیله لوله های فالوپ به رحم متصل می شوند.
Previous
Next
عملکرد دستگاه تولید مثل زنان:
فرآیند تولید مثل در زنان یک تعامل پیچیده است و بسیار تکامل یافته است. مجموعه وقایع منظم و هماهنگی که در ایجاد یک چرخه طبیعی تخمک گذاری قاعدگی شرکت می کنند، نیازمند زمان بندی و تنظیم دقیق هورمون های ترشح شده از دستگاه عصبی مرکزی، غده هیپوفیز و تخمدان هستند. این فرآیند که به طور دقیق حفظ می شود براحتی می تواند مختل شود و منجر به نارسایی تولید مثلی شود.
هورمون آزاد شده از غده هیپوتالاموس بر غده هیپوفیز در مغز اثر گذاشته و 2 هورمون محرک فولیکول FSH و هورمون لوتئینزه (LH) را ترشح می کند. این دو هورمون بر تخمدان ها اثر گذاشته و باعث تولید و آزاد شدن 2 هورمون استروژن و پروژسترون می شود.
اعمال این هورمون ها عباتند از:
-میل جنسی را تحریک می کنند.
-تغییرات تخمدانی(تکامل فولیکول، تخمک گذاری و بقایای جسم زرد)، حاملگی (لانه گزینی تخم لقاح یافته)، قاعدگی
-باعث تکامل دوران بلوغ می شوند.
-اعمال سایر اثرات بر روی قسمت های دیگر
استروژن:
استروژن تغییرات کلی در آندومتر رحم و سطح واژن ایجاد می کند. استروژن هورمونی است که در زنان و مردان به وسیله غده فوق کلیه و در زنان در تخمدان( منبع اصلی) و جفت تولید می شود.
-اثرات اصلی تحریک استروژن در بدن در هنگام بلوغ رخ داده و شامل رشد پستان( تجمع بافت چربی، رنگ دار شدن) ، تجمع جربی در فرج، رشد مو زیر بغل، رشد و پهن شدن استخوان لگن و بسته شدن صفحه اپی فیزیال استخوان های طویل، تغییرات سطح واژن و رشد عمومی می باشد.
-پوکی استخوان نیز همراه با کمبود استروژن در زنان حوالی یائسگی می باشد.
(برای مطالعه پوکی استخوان کلیک کنید)
(برای مطالعه یائسگی کلیک کنید)
پروژسترون:
پروژسترون هورمونی است که باعث آماده شدن آندومتر جهت پذیرش و لانه گزینی تخم لقاح یافته می شود. همچنین باعث تکامل جفت شده و غدد شیری را ارتقاء می دهد.
پروژسترون به صورت درمانی برای درمان تهدید به سقط، مشکلات قاعدگی مانند قاعدگی دردناک یا عدم قاعدگی استفاده می شود.
(برای مطالعه سقط کلیک کنید)
این هورمون از جفت و جسم زرد تحت کنترل LH به منظور نگهداری رویان تکامل یافته ترشح می شود.
-پروژسترون نقش کوچکی در تعادل آب و سدیم دارد.
-همچنین تعادل نیتروژن، عملکرد پستان، درجه حرارت بدن در طی یک سیکل قاعدگی را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث بالا رفتن درجه حرارت بدن در مرحله بعد از تخمک گذاری می شود.
شروع قاعدگی:
شروع قاعدگی یک فاصله شمار بیولوژیک، روانی و اجتماعی است. در این مرحله از زندگی، حمایت روانی-اجتماعی، آموزش درباره تغییرات فیزیکی که اتفاق می افتد و داشتن اطلاعات درباره مراقبت از خود ضروری است.
(برای مطالعه بلوغ کلیک کنید)
سن متوسط شروع قاعدگی در امریکا 12.8 سال است و بین سنین 9 تا 16 سال اتفاق می افتد. سن شروع قاعدگی تحت تاثیر عوامل متعددی قرار می گیرد.
شروع قاعدگی ممکن است بعلت عواملی مانند: تغذیه نامناسب، ورزش بیش از حد(ورزشکاران حرفه ای) و موقعیت های طبی متعدد مانند:دیابت، بیماری های مادرزادی قلب، زخم و التهاب روده بزرگ به تعویق افتد.
(برای مطالعه دیابت کیلیک کنید)
شروع قاعدگی زودرس در موقعیت هایی مانند:کم کاری تیروئید، تومورهای سیستم عصبی مرکزی و ضربه به سر رخ می دهد.
سیکل های اولیه قاعدگی اغلب نامرتب و بدون تخمک گذاری است.
سیکل قاعدگی:
سیکل قاعدگی یک سری تغییرات جاری در رحم، تخمدان ها، دهانه رحم و واژن است.
در رحم سیکل قاعدگی شامل مراحل زیر است:
تکثیر / ترشح / فاز قبل از قاعدگی / قاعدگی
-هر مرحله با تغییرات حاصل در آندومتر مشخص می شود. طول سیکل از اولین روز قاعدگی محاسبه می شود. سیکل به طور معمول 25 تا 36 روز تغییر می کند.
-سکیل قاعدگی بستگی به ارتباط عملکرد بین سیستم عصبی مرکزی، هیپوفیز، تخمدان و رحم دارد.
عواملی مانند تاثیرات محیطی، تغییرات آب و هوا، تجربیات احساسی، ضربه زننده، استرس ها، بیماری های حاد یا مزمن ممکن است سیکل قاعدگی را تحت تاثیر قرار دهد.
مرحله تکثیر:
مرحله تکثیر در تخمدان ها بعد از جریان قاعدگی شروع می شود. فولیکول های اولیه شامل تخمک های اولیه و سلول های فولیکولار اطراف تحت تاثیر FSH ترشح شده از هیپوفیز شروع به تکامل می کنند.
سلول های اطراف تخمک، استروژن تولید می کنند و باعث رشد فولیکول می شوند. پس از آن استروژن ها، آزادسازی FSH را از هیپوفیز مهار کرده و رسیدگی فولیکول را بیشتر تحریک می کنند.
حدود دو روز قبل از تخمک گذاری، فولیکول حداکثر رسیدگی را پیدا کرده و سایر فولیکول های اولیه پس رفت می کنند. تخمک گذاری در نتیجه اوج LH اتفاق می افتد و باعث مهاجرت فولیکول رسیده به کنار تخمدان و سپس درون دیواره تخمدان پاره می شود.
در رحم، در همین زمان تغییرات مرتبطی رخ می دهد که ناشی از میزان استروژن افزایش یافته از فولیکول در حال تکامل است.
در انتهای جریان خون قاعدگی، آندومتر رحم بعلت ریزش لایه سطحی آن در طی جریان قاعدگی نازک می شود. استروژن رشد لایه سطحی آندومتر را تحریک کرده و دوباره آن را ترمیم می کند.
تکثیر آندومتر حدود دو روز قبل از تخمک گذاری به حداکثر خود می رسد.
دهانه رحم نیز تحت تاثیر تغییرات دوره ای قرار می گیرد. از همه مهم تر ترشح مایع شفافی که پذیرای اسپرم باشد درست قبل از تخمک گذاری افزایش می یابد.
مرحله تخمک گذاری:
مقادیر افزایش یافته استروژن باعث کاهش ترشح FSH شده که سبب می شود تا افزایش ناگهانی در میزان LH رخ دهد. در طی یک دوره 24 ساعته، این فرایند باعث تخمک گذاری می شود. زمانی که تخمک گذاری رخ می دهد، فولیکول تخمدان چروکیده شده و ساخت استروژن موقتا کاهش می یابد.
تخمک گذاری ممکن است باعث درد موقت شکمی شود.
در حفره شکم فولیکول رسیده به وسیله انتهای شیپوری لوله های رحم جذب شده و به آهستگی به سمت رحم منتقل می شود.و در صورت عدم لقاح، سرانجام با جریان خون قاعدگی به طرف بیرون رحم رانده می شود.
تخمک گذاری در روزهای 12 تا 15 قبل از شروع دوره قاعدگی بعدی رخ می دهد.
تعیین دقیق زمان تخمک گذاری حتی با محاسبه اولین روز دوره قاعدگی قبلی تقریبا غیر ممکن است.
مرحله ترشحی:
در طی مرحله ترشحی (10 تا 14 روز به طول می انجامد) پروژسترون و استروژن تغییرات قابل توجهی در آندومتر به وجود می آورند. آندومتر ادم دار، فشرده و ضخیم می شود. این بهترین زمان برای لانه گزینی تخم لقاح یافته است.
در تخمدان بعد از تخمک گذاری، جسم زرد بعنوان باقیمانده فولیکول تخمک گذاری شده، وجود دارد که این جسم زرد، پروژسترون و مقداری استروژن ترشح می کند.
رسیدگی کامل جسم زرد حدود 9 روز بعد از تخمک گذاری اتفاق می افتد.
اگر لانه گرینی تخمک لقاح یافته(باروری) رخ ندهد، جسم زرد شروع به پس رفت می کند.
مرحله قبل از قاعدگی:
پیشرفت جسم زرد حدود 2 تا 4 روز قبل از قاعدگی رخ می دهد. یک کاهش همزمان در تولید پروژسترون و استروژن رخ داده که باعث انقباض آندومتر و پیشرفت آن می شود.
تولید ترشحات دهانه رحم کاهش یافته، ترشحات غلیظ تر شده و نسبت به نفوذ اسپرم مقاوم می شود.
مرحله قبل از قاعدگی به زمانی که شریان های منقبض شده متسع می گردند ختم می شود.
مرحله قاعدگی:
قاعدگی که معمولا دوره پریود نامیده می شود، با قطع استروژن و پروژسترون شروع می شود.
جریان قاعدگی شامل: خون، ترشحات و قطعات بافت اندومتر، سلول های واژن است.
جریان قاعدگی معمولا قرمز تیره بوده، بوی مخصوص داشته و حاوی 15 تا 60 میلی لیتر مایع است.که حدود 50 تا 75 درصد این مایع خون بوده که معمولا فاقد لخته است. ولی لخته های کوچک طبیعی می باشد. قاعدگی معمولا 4 تا 5روز طول می کشد اما بین 1 تا 10 روز در بعضی خانم ها طبیعی است.
یائسگی:
یائسگی (توقف دائمی قاعدگی) یک رخ داد تکاملی مهم در زندگی زنان است. که مفاهیم فیزیکی-روانی-اجتماعی برای زنان دارد.
در طی این دوره مرحله باروری به مرحله ناباروری انتقال می یابد و حدود سن 40 تا 60 سالگی رخ می دهد.
جریان قاعدگی دوره ای به تدریج کمتر شده و نامرتب می شود.گاه دوره ای با خونریزی فراوان ممکن است با دوره های خونریزی کم همراه شوند.
یائسگی زمانی اطلاق می شود که دوره قاعدگی برای 12 ماه متوالی وجود نداشته باشد.
ازآنجایی که ممکن است حاملگی بدون برنامه ریزی در دوره حوالی یائسگی اتفاق بیافتد، زنانی که از نظر جنسی فعال هستند باید از یک روش پیشگیری برای حداقل 6 ماه بعد از توقف قاعدگی استفاده کنند.
خونریزی خودبخود رحمی پس از یائسگی غیرطبیعی بوده و باید دقیقا بررسی شود.
شیوع بیماری ها مانند بیماری های قلبی-عروقی و پوکی استخوان بعد از یائسگی افزایش می یابد.
مشکلات شایع دوران یائسگی، گرگرفتگی، خشکی واژن، افسردگی و احساس پیری، درد مقاربت، پوکی استخوان ، آلزایمر و بیماری های قلبی-عروقی هستند.
(برای مطالعه مراقبت های دوران یائسگی کلیک کنید)
منابع:
بیماری های زنان نواک
پرستاری داخلی-جراحی بلک
بارداری و زایمان ویلیامز
هیچ رازی برای موفقیت وجود ندارد. این نتیجه آمادگی ، کار سخت و یادگیری از شکست است.
اللهم العن الجبت والطاغوت و بنتیهما
