اکسیژن درمانی:
وجود اکسیژن برای حفظ ادامه زندگی لازم است. دستگاه های قلبی تنفسی، مسئولیت تامین نیازهای بدن به اکسیژن را بر عهده دارند.
مکانیسم تهویه و نقل و انتقال گازهای تنفسی سبب تامین اکسیژن خون می شوند.
(برای مطالعه سیستم تنفس کلیک کنید)
(برای مطالعه سیستم قلبی-عروقی کلیک کنید)
اکسیژن درمانی عبارت است از تجویز اکسیژن با غلظتی بیش از آنچه که در جو وجود دارد. در سطح دریا، غلظت اکسیژن هوای اتاق 21 درصد است. هدف از اکسیژن درمانی، انتقال کافی اکسیژن در خون همراه با کاهش کار تنفسی و کاهش فشار بر قلب می باشد.
-حمل اکسیژن به بافت ها به عواملی نظیر برون ده قلب، میزان اکسیژن شریانی، غلظت گلبول های قرمز و نیازهای متابولیک بدن بستگی دارد.
موارد استفاده:
تغییر در الگوی تشخیص یا تعداد آن ممکن است اولین نشانه های نیاز به اکسیژن درمانی باشند.
تغییر در تعداد یا الگوی تنفس می تواند به علت کاهش فشاراکسیژن خون شریانی یا تغییر وضعیت ذهنی (اختلال قضاوت، پرخاشگری، عدم آگاهی به گیجی، خواب آلودگی و کما) ، تنگی نفس، افزایش فشارخون، تغییر تعداد ضربان قلب، ریتم نامنظم قلبی، تعریق شدید و سردی انتهاها مشخص می شود.
علت دیگر تغییر در الگو و تعداد تنفس که به دنبال کاهش فشار اکسیژن خون شریانی می شود کاهش اکسیژن رسانی در بافت ها و سلول هاست که می تواند زندگی فرد را به مخاطره بیاندازد.
عوارض:
اکسیژن یک دارو است و به غیر از موارد فوری، فقط باید توسط پزشک تجویز شود.
-مانند سایر داروها، پرستار اکسیژن را با احتیاط تجویز نموده و به دقت اثرات آن روی بیمار ارزیابی می کند.
-به طور کلی بیماران مبتلا به اختلالات تنفسی ، اکسیژن را فقط به منظور افزایش فشار اکسیژن شریانی تا بازگشت آن به حد طبیعی دریافت می کنند.
-یکی از عوارض، مسمومیت با اکسیژن است که زمانی روی می دهد که اکسیژن با غلظت خیلی بالا (بیش از 50 درصد) به مدت طولانی (48 ساعت) تجویز شود. اگر این مسمومیت درمان نشود باعث تولید رادیکال های آزاد می شود که می تواند به سلول ها صدمه زده یا آنها را از بین ببرند.
-آنتی اکسیدان ها مانند ویتامین E و C و بتا کاروتن ممکن است اثر دفاعی در مقابل رادیکال های آزاد اکسیژن داشته باشند.
-متخصص تغذیه می تواند رژیم غذایی بیمار را تتنظیم نماید تا غنی از آنتی اکسیدان ها باشد. مکمل ها نیز برای بیماران که اشتها یا بیمارانی که توانایی خوردن ندارند موجود هستند.
-علایم و نشانه های مسمومیت اکسیژن عبارتند از: احساس ناراحتی در زیرجناغ، بی قراری، مورمورشدن، تنگی نفس، خستگی، ضعف، مشکلات تنفسی پیشرونده، روی هم خوابیدن ریه در رادیوگرافی قفسه سینه
-جهت پیشگیری از مسمومیت باید اکسیژن تنها در صورت تجویز مورد استفاده قرار گیرد.اگر استفاده از غلظت بالای اکسیژن ضروری است باید مدت تجویز را به حداقل رسانده و میزان آن را تاحد ممکن کاهش داد.
-از آنجایی که اکسیژن قابلیت احتراق بالایی دارد، هنگام استفاده از آن همواره خطر آتش سوزی وجود دارد. در زمان استفاده از اکسیژن باید تابلوی “مصرف دخانیات ممنوع” در محل نصب شود.
-وسیله اکسیژن درمانی، منبع بالقوه انتقال عفونت است و بنابراین براساس برنامه کنترل عفونت و نوع وسیله تحویل اکسیژن، پرستار باید سوند را به طور مرتب تعویض کند.
-صدمات چشمی و روی هم خوابیدن اتاقک های هوایی نیز از سایر عوارض هستند.
روش های تجویز اکسیژن:
اکسیژن معمولا توسط سیلندر یا سیستم لوله کشی انتقال میابد .وجود پیچ کوچک جهت کاهش فشاراکسیژن به سطح مورد نظر و یک فلومتر که جریان اکسیژن را برحسب لیتر در دقیقه تنظیم می کند ضروری است.
-وقتی اکسیژن به سرعت و جریان زیاد تجویز شود. برای جلوگیری از خشک شدن غشاهای مخاطی راه تنفسی، باید توسط سیستم مرطوب کننده مرطوب شود.
-بررسی سطوح گازهای خونی شریانی که وضعیت اکسیژن رسانی بیمار را نشان می دهد بهترین روش برای تعیین شیوه مناسب اکسیژن درمانی است.
-اگر بیمار به غلظت های کم تا متوسط اکسیژن نیاز داشته باشد. در شرایطی که دقت زیاد در دادن اکسیژن نیاز نیست از کانولای بینی استفاده می شود. این روش نسبتا ساده است و بیمار می تواند در بستر حرکت کند. سرفه کند بدون آنکه مانع جریان اکسیژن شود و بخورد.
-سوند حلقی-دهانی به ندرت استفاده می شود. ولی ممکن است برای درمان کوتاه مدت جهت دادن اکسیژن با غلظت کم تا متوسط مورد استفاده قرار بگیرد.
-برای پیشگیری از عفونت و تحریک بینی، کاتتر باید هر هشت ساعت تعویض شود و در سوراخ دیگر بینی قرار گیرد.
-ماسک های اکسیژن اشکال مختلفی دارد. هر کدام برای اهداف مختلفی به کار می روند. ماسک های ساده برای غلظت های کم تا متوسط مورد استفاده قرار می گیرند. از این ماسک ها نمی توان برای غلظت های کنترل شده اکسیژن استفاده نمود و باید برای این منظور تنظیم شود.
-نباید آن ها را محکم بر روی پوست فشار داد، زیرا موجب بروز احساس ترس از فضای بسته و صدمه به پوست می شود.
-نوارهای کشی قابل تنظیم برای اطمینان از راحتی و امنیت بکار می روند.
-ماسک های با تنفس مجدد نسبی، دارای یک کیسه ذخیره ای می باشد که هم در هنگام دم و هم بازدم پر از هوا باقی می ماند.از آنجا که هم ماسک و هم کیسه ذخیره کننده اکسیژن هستند،غلظت اکسیژن از این طریق تامین می شود.
-ماسک ونچوری قابل اعتمادترین و دقیق ترین روش غیرتهاجمی برای تحویل اکسیژن با غلظت تنظیم شده می باشد. این ماسک طوری طراحی شده که هوای اتاق با جریان ثابتی از اکسیژن وارد می شود.
-ماسک ها باید طوری روی صورت قرار بگیرند که از جریان اکسیژن به سمت چشم ها جلوگیری شود.
-پوست بیمار از نظر التهاب باید بررسی شود.
-کاتتر (لوله نازک) تراشه جهت اکسیژن درمانی، به طور مستقیم در تراشه قرار می گیرد و برای بیمارانی که نیاز مزمن به اکسیژن دارند مورد استفاده قرار می گیرد.
این کاتترها راحت ترند.خیلی کمتر به الگوی تنفسی بیمار وابستگی دارند و روش مقرون به صرفه تر و موثرتر هستند.
-سایر وسایل اکسیژن درمانی، شامل ماسک آئروسل، گردنبد های تراکئوستومی و چادرهای صورت هستند. و می توانند برای غلظت های اکسیژن از 27 تا 100 درصد تنظیم شوند.
(برای مطالعه تراکئوستومی کلیک کنید)
-گرچه بیش ترین روشی که برای اکسیژن درمانی به کار می رود، جریان مداوم اکسیژن است.اما روش های جدیدتری نیز برای ذخیره اکسیژن عرضه شده اند. یکی از این روش ها، روش اکسیژن درمانی برحسب نیاز می باشد که در آن جریان اکسیژن حین عمل بازدم قطع می شود.
مراقبت های پرستاری:
گاهی ممکن است اکسیژن در منزل برای بیمار تجویز شود.باید به خانواده بیمار در مورد روش های تجویز اکسیژن به صورت ایمن آموزش داده شود.
-بیمار و خانواده اش بدانند که اکسیژن به صورت مایع، گاز و یا فشرده وجود دارد.
-اشکال گاز و مایع در وسایل قابل حمل تهیه می شوند. بنابراین بیمار می تواند در خارج از منزل هم استفاده نماید.
-در هنگام استفاده از اکسیژن (به جز با وسایل قابل حمل) جهت جلوگیری از خشکی و اثرات تحریکی اکسیژن فشرده شده در راه های هوایی، باید رطوبت لازم فراهم گردد.
-بازدید از منزل توسط پرستار مراقبت در منزل یا متخصص ریه، ممکن است براساس وضعیت و نیازهای بیمار ترتیب داده شود.
-از آنجا که اکسیژن درمانی یک دارو به شمار می رود، بیمار دریافت کننده طولانی مدت اکسیژن، باید درباره اهمیت ملاقات های بعدی با پزشک مطلع شود.
-بیمار باید هر شش ماه یا بیشتر، در صورت نیاز، جهت پیگیری درمان به پزشک مراجعه کند.
-بررسی های گازهای خون شریانی و تست های آزمایشگاهی با توجه به وضعیت بیمار باید انجام شود.
-ماسک باید طوری روی صورت قرار بگیرد که از جریان اکسیژن به سمت چشم ها جلوگیری شود.
-پرستار پوست بیمار را از نظر علایم التهاب بررسی می کند.
-در مواردی که بیمار میخواهد غذا، مایعات، و دارو دریافت کند باید ماسک برداشته شود. در این مواقع، اکسیژن از راه کانولای بینی تامین می شود.
-سالمندان در معرض خطر آسپیراسیون و عفونت ناشی از تغییرات سالمندی قرار دارند.
-بیمار و خانواده اش علایم و نشانه های کمبود اکسیژن را بشناسند و نشانه هایی که نیاز به تغییر در نحوه درمان اکسیژن دارند را یاد بگیرند.
-موارد احتیاط و اقدامات ایمنی مربوط به زمان اکسیژن درمانی را بدانند.
-هنگام استفاده از اکسیژن، نباید سیگار کشیده شود.
-علامت “سیگار نکشید-خطر احتراق با اکسیژن” روی درب اتاق نصب شود.
-به آتشنشانی محل و یا شرکت های الکتریکی اطلاع داده شود که در خانه اکسیژن مورد استفاده قرار می گیرد.
-کپسول اکسیژن را حداقل 2.5 تا 5 متر از کبریت، فندک، مخزن گاز و دیگر منابع تولید جرقه و شعله قرار دهند.
-کپسول اکسیژن را دور از نور مستقیم خورشید قرار دهند.
-زمان انتقال به اتومبیل، کپسول اکسیژن را روی کف، پشت صندلی قرار دهند.
-هنگام سفر با هواپیما، از دو هفته قبل نیاز به اکسیژن را با پرسنل مربوطه درمیان بگذارند.
-چگونگی و زمان استفاده از اکسیژن با دوز بیشتر را یاد بگیرند.
-رژیم غذایی که تامین کننده نیازهای بدن هستند مصرف شود.
-نگهداری صحیح از تجهیزات را یاد بگیرند.
-نحوه تمیز کردن و زمان تعویض سوند اکسیژن را بدانند.
-زمان استفاده از اکسیژن قابل حمل را یاد بگیرند.
-نحوه استفاده ایمن و صحیح از اکسیژن قابل حمل را فرا بگیرند.
-عوارض و علایم اکسیژن درمانی و اقدامات لازم را بدانند.
منابع:
پرستاری داخلی و جراحی بلک
پرستاری داخلی و جراحب برونر سودارث
اللهم تالعن الجبت و الطاغوت و بنتیهما
