مولتیپل اسکلروزیس یا MS:
MS یک بیماری مزمن التهابی اغلب پیشرونده سیستم اعصاب مرکزی (مغز و نخاع) است که با از بین رفتن عضلات میلین در مناطقی از اعصاب مغزی به صورت تکه های کوچک مشخص می شود و باعث اختلال در انتقال پیام های عصبی می شود.
غلاف میلین رشته های عصبی را می پوشاندو از آن ها در برابر آسیب ها محافظت می کند و یکی از ارکان اصلی انتقال تحریکات در سیستم اعصاب مرکزی می باشد.
اگر صدمه به غشاء میلین اندک باشد، انتقال پیام دچار تغییرات جزیی می شود ولی اگر صدمه به میلین زیاد باشد، هرگز تمام تحریکات ایجاد شده قادر به انتقال پیام نمی باشند و سیستم عصب مرکزی هم دچار صدمه می شود.
-پیدایش MS معمولا بین 20 تا 40 سالگی رخ می دهد.در خانم ها 2 برابر آقایان است و در سفیدپوستان بیشتر از سیاه پوستان مشاهده می شود.
علت:
علت اصلی MS ناشناخته است و بیشتر نظریه ها MS را به عنوان یک بیماری با منشاء ایمنی –ویروسی مطرح می کند که تخریب غلاف میلین با منشاء ایمنی توسط یک عفونت ویروسی تقویت می شود.
-استعداد ژنتیکی و خانوادگی: اگرچه بیماری کاملا ارثی نیست ولی به نظر می آید اجزاء ژنتیکی برای آن وجود داشته باشد.زیرا احتمال ابتلا در بستگان درجه اول بیماران 5 تا 15 بار بیشتر از سایرین است.
عوامل خطر:
-سن 20 تا 40 سالگی
-تاریخچه خانوادگی
-موقعیت جغرافیایی (شروع بیماری در آب و هوای سرد بیشتر است)
-جنس زن
-عفونت
-صدمات جسمانی
-استرس های روحی
-بارداری
-خستگی
-کمبود ویتامین D
علایم:
علایم بیماری برحسب اینکه کدام قسمت از ماده سفید مغزونخاع یا عصب را درگیرکرده است متفاوت است.
علایم غیرقابل پیش بینی ممکن است از حالت ملایم تا شدید متغیر باشد و یا برای مدت زمانی کوتاهی یا زمان بیشتری اتفاق بیفتد.
از سوی دیگر امکان دارد علایم به صورت ترکیبی خود را نشان دهد که بستگی به محل درگیری در اعصاب مرکزی دارد.ممکن است هر شخص علایم خاص خود را داشته باشد.
علایم ذیل از شایع ترین نوع آن در افراد مبتلا به MS می باشد:
علایم اولیه:
-علایم چشمی شامل :تاری دید و مه آلود به نظر آمدن اطراف ، وجود درد در کاسه چشم به خصوص درهنگام حرکت دادن چشم ها. دوبینی در 40 درصد موارد التهاب عصب چشمی ایجاد می شود که می تواند منجر به از دست دادن بینایی یا درد معمولا دریک چشم شود.
-ضعف عضلانی در اندام های تحتانی (اختلالات در راه رفتن)
-اختلال در هماهنگی عضلات(اختلال در ایستادن) که ممکن است به علت فلج کامل و یا ناقص باشد.
-اختلال در حس لامسه در صورت خارش، مورمور شدن ، کرختی ، بیحسی و سوزن سوزن شدن در صورت و دست پاها.
علایم دیگر MS:
در طول بیماری ممکن است شخص یک و یا تمام علایم ذیل را با شدت های مختلفی داشته باشد.
-مشکلات در بلع غذایی درحالت پیشرونده و در نوع شدید آن ممکن است منجربه سوء تغذیه و انسداد راه هوایی شوند که می تواند منجر به عفونت ریوی شود.
-درد
-تغییرات در خلق و خو
-افزایش غیرارادی تن عضلانی که منجر به سفتی عضلات می شود.
-خستگی که ممکن است با انجام فعالیت میزان آن تشدید شود.
-لرزش در حالت شدید ممکن است بر فعالیت روزانه شخص تاثیر بگذارد و شخص نتواند فعالیت روزانه خود را به درستی انجام دهد.
-سرگیجه
-از دست دادن حس شنوایی
-مشکلات مثانه و اختلال در اجابت مزاج
-مشکلات در تکلم، تغییرات در حالت تکلم،کشیدن کلمات
-افسردگی
-مشکلات جنسی:کم شدن میل جنسی و ناتوانی جنسی در مردان که ممکن است به صورت موقت تاثیرگذار باشد.
-اختلال شناختی
از آنجا که MS به بالغین جوان در سال های تشکیل خانواده و استقلال آسیب میزند، ضربه این بیماری می تواند ویران کننده باشد. افسردگی در اغلب مبتلایان بروز می کند. اما مشخص نیست که این افسردگی واکنشی به معلولیت است یا بخشی از خود بیماری است.
براساس سیر بیماری ،بیماری به اشکال ذیل تقسیم می شود:
عود کننده-پس رونده: به صورت حملات حاد طی دوره های چند روزه-چند ماهه و گاهی در طی سال ادامه دارد و پس از آن بیمار یک دوره بهبودی که اغلب کامل است را تجربه خواهد نمود. 85 درصد مبتلایان در این گروه قرار دارند.
پیشرونده اولیه: که از هنگام شروع بالینی بیماری پیشروی تدریجی به سوی معلولیت وجود دارد. 10 درصد موارد را تشکیل می دهد.
پیشرونده ثانویه: با سیرپیشرونده آرام و تدریجی پس از یک الگوی عود کننده پسرونده اولیه مشخص می شود 80 درصد موارد پس از 25 سالگی رخ می دهد.
پیشرونده-عود کننده: به ندرت اتفاق می افتد که در این حالت به سیر پیشرونده اولیه بیماری عودهای حاد اضافه می شود.
Previous
Next
غربالگری و تشخیص:
آزمایش قطعی برای MS وجود ندارد.
بیماری MS را می توان براساس موارد زیر تشخیص داد:
-تاریخچه پزشکی و معاینه عصبی
-CT اسکن مغز که در 20 درصد موارد MS را نشان می دهد.
-MRI نیز می تواند ضایعات خفیف را نشان دهد.
-نوار مغز در مواردی که بیماری با علامت تشنج همراه شود.
-نمونه گیری مایع مغزی-نخاعی از کمر و بررسی در آزمایشگاه
-سایر روش های تشخیصی از تست پتانسیل فراخوان اعصاب ،گوش و چشم و … می توان نام برد.
(جهت مطالعه جزییات CT SCAN کلیلک کنید)
(جهت مطالعه جزییات MRIکلیلک کنید)
(جهت مطالعه جزییات نوار مغز کلیلک کنید)
پیش آگهی:
به طور کلی در موارد زیر پیش آگهی MS بهتر می باشد:
1.شروع پیش از 40 سالگی
2.جنس مونث
3.آغاز بیماری با التهاب عصب بینایی
4.کم بودن دفعات بازگشت بیماری در چندسال اول
5.روند بیماری با فراز و نشیب همراه می شود.
مواردی که نشانه پیش آگهی بد در MS هستند:
1.شروع پس از 40 سالگی
2.جنس مذکر
3.آغاز بیماری با نشانه های مخچه ای
4.سیر یکنواخت و پیشرونده
5.شروع بیماری با گرفتاری همزمان چندین بخش از دستگاه اعصاب مرکزی
درمان:
در حال حاضر روش درمانی قطعی برای این بیماری وجود ندارد ولی با تدوین و پیگیری یک برنامه خاص و استفاده از دارو درمانی جدید و تکنیک های توان بخشی می توان علایم بیماری را تسکین داد و پیشرفت آن را کندتر کرد.
درمان بیماری MS بسته به نظر پزشک معالج و براساس موارد ذیل برنامه ریزی می شود:
سن شرایط سلامت
تاریخچه پزشکی فرد وسعت و شدت بیماری
میزان واکنش فرد به دارو درمانی پیش آگهی بیماری و طول تقریبی درمان
دارودرمانی:
دارودرمانی می تواند شدت علایم را کاهش داده و فاصله بین حملات را افزایش دهد.
-دارو درمانی شامل موارد ذیل است:
1.کورتون ها(کورتیکواستروئیدها): هر چند که استروئید ها روند بیماری را تغییر نمی دهند ولی می توانند سبب کاهش التهاب در بافت عصبی و کاهش دوره شعله ور شدن بیماری شوند.
2.تعویض پلاسما: در بیمارانی با ناتوانی ناشی از حملات شدید MS که به درمان با مغادیر زیاد کورتون جواب نمی دهند مفید باشد.
3.داروهای محدود کننده سیستم ایمنی فاکتورهای خاص سیستم ایمنی که در کاهش روند التهابی دخالت دارند را بلوکه می کند. مانند سیکلوسپورین ها
4.اینترفرون ها:مواد پروتئینی هستند که به طور طبیعی در بدن برای مقابله با بعضی از عفونت ها تولید می شوند که به طور مصنوعی نیز تولید می شوند مانند اینترفرون بتا
5.داروهای آنتی کلینرژیک :این داروها در صورت وجود اختلال در کنترل ادرار تجویز می شوند.
6.داروهای کاهش دهنده کوفتگی مانند آمانتادین
7.شل کننده عضلانی از قبیل باکلوفن
بهبود کیفیت زندگی
توجه های زیر ممکن است به کاهش علایم MS کمک نماید:
1.ورزش کردن:
ورزش منظم به خصوص ورزش هوازی ممکن است در افراد مبتلا به MS که دارای علایم ملایم تا متوسط هستند مفید واقع شود.این ورزش ها نقش مفیدی در بهبود قدرت بدنی ، توان عضلانی و … داشته و به درمان افسردگی فرد کمک می کند.
2.مراقبت از خود در هوای گرم:
قرارگرفتن در هوای گرم یا انجام فعالیت های شدید باعث افزایش درجه حرارت بدن می شود و می تواند باعث ضعف عضلانی شدید شود.
-استفاده از وان داغ یا حمام سونا ممنوع است.
3.قرار گرفتن در محیط خنک:
درجه حرارت طوری تنظیم شود که بیمار دچار سرماخوردگی نشود. چون ابتلا به عفونت های ویروسی برای بیمار بسیار مشکل آفرین است.
4.کنترل عفونت های شایع مانند عفونت ادراری و آنفولانزا
(برای مطالعه عفونت ادراری کلیلک کنید)
(برای مطالعه آنفولانزا کلیک کنید)
5.استفاده از غذای مناسب و متعادل
6.داشتن وزن متعادل
7.دوری از استرس و فشار روحی و جسمی
8.داشتن استراحت کافی
9.داشتن خواب کافی
10.شرکت در فعالیت های اجتماعی و حمایت از طرف خانواده دوستان
چکاپ در بیماران MS :
-موارد ذیل را می توان برای حفظ سلامت و بهداشت بیماران MS در نظر گرفت:
الف) تست های غربالگری و آزمون تشخیصی:
-انجام آزمایش کلسترول خون یکبار در سال در سن زیر 50 سالگی و هر 5 سال یکبار برای بالای 50 سال
-آزمایش تشخیصی خون مخفی در مدفوع در سن بالای 50 سال هر سال یکبار بررسی وضعیت انتهای روده بزرگ به وسیله سگیوئیدسکوپی در سنین بالای 50 سال هر 5 تا 10 سال یکبار
-بررسی وضعیت پستان ها به وسیله ماموگرافی هر یک تا 2 سال برای افراد 50 سال به بالا
-آزمایش بینایی هر ساله برای سنین بالای 65 سال
-بررسی آزمایش خون برای تشخیص پروستات(PSA) هر ساله برای افراد بالای 50 سال
-بررسی تراکم استخوان
ب) مشکلات بیماران MS :
– ضعف و سستی عضلات یکی از علایم شایع در بیماران MS می باشد که می تواند مشکلات زیادی ایجاد کند.
درمان: ضعف اگر به علت عدم استفاده از عضو باشد به وسیله تمرینات قدرتی می توان به تدریج نیرو و توان عضله را افزایش داد.
-ورزش های کششی برای عضلات ضعیف بایستی با احتیاط انجام شود. چرا که این ورزش ها ممکن است باعث تشدید علایم کرختی و مورمور شدن شود.
-ورزش های حرکتی باید حداقل روزانه 2 بار اجرا گردند.
-حرکات فعال بیمار بر حرکات غیرفعال ارجحیت دارد.
-آتل ها به حفظ وضعیت کمک می نمایند.
-عدم تعادل و لرزش انتها را می توان با استفاده از وزنه های کوچک بکار گرفته شود.
2.افسردگی و اختلال در عزت نفس:
افسردگی باید درمان شود. چون باعث کسالت و ناامیدی در فرد می شود.
-حمایت و پشتیبانی خانواده
-شرکت در گروه درمانی
-مشغول نمودن بیمار به انجام کارهای سبک
-ورزش و تفریح سالم داشتن
-داشتن تغذیه مناسب
-داشتن خواب کافی
-پرهیز از الکل
-امیدوار بودن
-مشورت با افراد متخصص و با تجربه
-انجام فعالیت های مذهبی
3.خستگی:
-کاردرمانی و فیزیوتراپی
-پرهیز از دخانیات
-استفاده از غذای مناسب و مغزی
-پرهیز از حضور درمناطق گرم-
-تحرک کافی داشتن
4.استرس:
-صحبت کردن با دیگران
-استراحت و تغذیه کافی
-داشتن ورزش منظم
-خواب کافی
-پرهیز از الکل
-اعتماد به نفس داشتن
-دوری از عواطف منفی
-دوری از محیط های پراسترس
5.درد:
-انجام تمرینات یوگا
-فیزیوتراپی
-گرما و سرما درمانی
-طب سوزنی
-ماساژ دادن
-استفاده از مسکن ها
منابع:
پرستاری داخلی و جراحی برونر و سوداث
پرستاری دالی و جراحی بلک
توان بخشی به هنگام در افراد با بیماری MS
MS چیست؟ اطلاعاتی درباره تشخیص و نشانه ها در درمان ، مدیریت و منابع پشتیبانی
اللهم العن الجبت و الطاغوت و بنتیهما
