-متاسفانه به طور معمول پوکی استخوان قبل از بروز  علامتی ندارد. به همین دلیل به آن بیماری خاموش گفته می شود.

-شکستگی خودبخود یا با کمترین ضربه به استخوان ها مخصوصا در نواحی ران و لگن و کمر و ستون مهره ها که غالبا این اولین علامت است.

-درد ناگهانی و شدید در ستون فقرات می تواند از علایم شکستگی های ستون فقرات باشد. ممکن است شکستگی مهره بدون درد اتفاق افتد و به صورت خمیدگی ستون فقرات و کاهش قد بیمار دیده شود.

تشخیص:

-معاینه جسمانی

-پرتو ایکس و عکس های رادیولوژی

-آزمایش های سنجش تراکم استخوان

سنجش تراکم استخوان سنجش (DXA) : تراکم استخوان در حال حاضر بهترین وسیله تشخیص پوکی استخوان است. با این روش می توان مقدار مواد معدنی استخوان که عامل مهمی در استحکام استخوان می باشد را اندازه گیری کرد.

-با تشخیص کاهش تراکم استخوان می توان با برنامه های پیشگیری از بروز پوکی استخوان جلوگیری کرد.

-سنجش تراکم استخوان ، معمولا در نواحی مفصل ران ، ستون فقرات کمری و ساعد انجام می شود.

-به طور کلی توصیه می شود که برای همه زنان مسن تر از 65 سال و مردان مسن تر از 70 سال غربالگری صورت گیرد.

-اگر عوامل خطر برای شستگی استخوان در فرد موجود باشد. غربالگری را از سن 60 سالگی به بعد توصیه می کند.

-کسانی که بیشتر از 2 ماه کورتون مصرف کرده اند.و یا دارو هایی مصرف می کنند که تراکم استخوان را کاهش می دهد. باید سنجش تراکم استخوان را انجام دهند

-کسانی که دچار بیماری مزمن هستند که تراکم استخوان را کاهش می دهد. باید سنجش تراکم استخوان را انجام دهند.

درمان:

هدف اصلی درمان در کسانی که مبتلا پوکی استخوان هستند ، پیشگیری از شکستگی های استخوان است.

-برنامه درمانی شامل تغذیه مناسب ، ورزش و جلوگیری از افتادن به زمین است.

-برای درمان پوکی استخوان از یک یا چند داروی ضد پوکی استخوان استفاده می شود.داروهای ضد پوکی استخوان سرعت از دست رفتن استخوان را کاهش می دهد.

-در مورد پوکی استخوان ثانویه با علل دیگر بهترین راه درمان ، تشخیص و برطرف کردن علت آن می باشد. به طور مثال: اگر دارویی مصرف می شود که بر تراکم استخوان اثر دارد پزشک معالج می تواند مقدار دارو را کم کرده و یا آن را قطع کند و داروی دیگرتجویز نماید.

تغذیه:

رژیم غذایی باید حاوی مقدار کافی میوه،سبزیجات، ویتامینK،کلسیم وویتامینD برای حفظ سلامت وبه حداقل رساندن از دست رفتن استخوان باشد.

-مهمترین ماده معدنی برای جلوگیری از پوکی استخوان کلسیم است.

-در زنان یائسه که به اندازه کافی (1200 میلی گرم در روز) کلسیم در رژیم غذایی آنها موجود نیست. خوردن کلسیم و ویتامین دی به شکل مکمل (قرص) برای پیشگیری از شکستگی استخوان کمک کننده می باشد.

-مواد غذایی حاوی کلسیم عبارتند از:

مواد لبنی کم چرب، سبزیجات با برگ های سبز تیره مثل کلم بروکلی، شلغم ، ماهی ساردین، آزاد، قزل آلا ، سویا و نوشیدنی هایی که به آنها کلسیم اضافه شده است.

-یک لیوان شیر حاوی 400 میلی گرم کلسیم می باشد.

-کسانی که رژیم غذایی آن ها به هر دلیلی فاقد کلسیم کافی است ، می توانند از قرص های حاوی کلسیم استفاده کنند. قرص های کلسیم باید با غذا مصرف شود و از طرفی مصرف کلسیم نباید از 2500 میلی گرم در روز تجاوز کند زیرا مقدار زیاد کلسیم می تواند سنگ کلیه ایجاد کند.

(برای مطالعه سنگ کلیه کلیک کنید)

بنابراین هرکسی که سابقه سنگ کلیه دارد باید کمتر از قرص کلسیم استفاده کند و بیشترین کلسیم مورد نیاز خود را از مواد غذایی تامین کرده و مایعات زیاد هم مصرف کند.

-برای جذب کافی کلسیم از روده ها ویتامین دی مورد لزوم می باشد. ویتامین دی در پوست بدن در اثر تابش اشعه خورشید ساخته می شود.

-غذاهایی که به طور طبیعی حاوی ویتامین دی هستند زیاد نیستند. این غذاها عبارتند از ماهی های چرب و روغن ماهی

-کسانی که در معرض کمبود ویتامین دی هستند می توانند از مولتی ویتامین های حاوی ویتامین دی استفاده کنند.

روش زندگی:

علاوه بر رژیم غذایی زندگی سالم از جمله سیگار نکشیدن  اجتناب از نوشیدن الکل و فعالیت کافی برای استخوان ها اهمیت دارد.

-ورزش قسمت مهمی از برنامه درمانی پوکی استخوان می باشد.

-مفید ترین نرمش هایی که توده استخوان را حفظ کرده و حتی باعث افزایش مختصر آن می شوند شامل نرمش های تقویتی و نرمش هایی در مقابل مقاومت است.

-اگر چه ورزش برای پوکی استخوان مفید است ولی باید متوجه بود که فشار ناگهانی بر روی استخوان ها وارد نیاید.

پیشگیری از افتادن به زمین:

-برای حفظ تعادل بیشتر از عصا و یا واکر استفاده شود.

-کفش های محکم بدون  پاشنه با کف معمولی باشد. از پوشیدن دمپایی و کفش های ورزشی با کف ضخیم و آج دار خودداری شود.

-از راه رفتن بر روی پیاده رو ها و سطوح لغزنده یا خیس و یا ناهموار خودداری شود

– در موقع بالا یا پایین رفتن از روی جدول پیاده روها و پله ها، ارتفاع آن ها در نظر گرفته شود.

-کف پوش خانه ها از جنس صاف ولی غیر لغزنده انتخاب شود.

-مطمئن شدن از ثابت بودن قالیچه و گلیم

-نصب نرده محکم کنار پله ها

-نصب دستگیره یا نرده بر روی دیوار توالت و حمام

-در وان حمام یا زیر دوش آب از کفی های ضد لغزش استفاده شود.

-استفاده از نور کافی در خانه و چراغ خواب در شب ها

پیشگیری:

-وجود کلسیم کافی در رژیم غذایی( 1200 تا 1000 میلی گرم در روز)

 -وجود ویتامین دی کافی (800 تا 400 واحد در روز)

-دریافت کلسیم بیشتر از نیاز توصیه شده در صورت رژیم پر فیبر

-پرهیز از مصرف الکل و سیگار ،غذاهای پرنمک و رژیم پرپروتئین

-جایگزین کردن نوشابه های طبیعی (آبمیوه، دوغ، انواع شربت) به جای نوشابه های کافئین دار قهوه و کولا

-مصرف روغن های غیر اشباع مثل ذرت و زیتون

-قرار گرفتن در مقابل نور خورشید به مدت 15 تا 30 دقیقه (از پشت شیشه و با لباس بی تاثیر است)

-ورزش مرتب مثل پیاده روی و شنا

-در خواست از پزشک برای تعویض داروهایی که باعث پوکی استخوان می شوند.

منابع:

پرستاری داخلی جراحی برونر و سوداث

پرستاری داخلی جراحی بلک

جزوه انجمن روماتولوژی درباره پوکی استخوان